อาหารแห่งอนาคต หรือ Future Food ที่หลายคนรู้จัก คงหนีไม่พ้น Plant-based Meat, สมุนไพร หรือแม้แต่แหล่งโปรตีนจากแมลง เช่น จิ้งหรีด แต่รู้หรือไม่ว่ายังมีอีกหนึ่งแมลงที่นอกจากจะเป็นโอกาสในการพัฒนาให้เป็นแหล่งโปรตีนแล้ว ยังเป็นโอกาสของภาคอุตสาหกรรม รวมถึงช่วยขับเคลื่อนโมเดลเศรษฐกิจแบบ BCG และเศรษฐกิจประเทศให้เติบโตได้อีกด้วย แมลงชนิดนี้เรียกว่า Black Soldier Fly หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า “แมลง BSF” มีลักษณะสีดำ จัดเป็นแมลงโปรตีนชนิดหนึ่ง ยังไม่มีชื่อสามัญไทยเป็นทางการจึงถูกเรียกชื่อหลากหลาย เช่น แมลงวันลาย หนอนแมลงวันลาย แมลงวันดำ แมลงทหารเสือดำ แต่ก็มีนักวิจัยและนักวิชาการบางกลุ่มเรียกอีกชื่อว่า “แมลงโปรตีน” เพื่อลดความรู้สึกน่ารังเกียจลงนั่นเอง
..
แมลง BSF กับความมั่นคงทางอาหาร
จากรายงาน The World Population Prospects 2019 ของฝ่ายเศรษฐกิจและกิจการสังคมของสหประชาชาติ (UN) คาดการณ์ไว้ล่วงหน้าว่า ภายในปี 2593 จำนวนประชากรโลกจะเพิ่มสูงขึ้นถึง 9.7 พันล้านคน ซึ่งนอกจากอาหารจะไม่เพียงพอกับความต้องการของจำนวนประชากรโลกที่เพิ่มขึ้นแล้ว ประชากรโลกยังต้องการสารอาหารและความต้องการเนื้อสัตว์ที่มากขึ้นตามมาอีกด้วย แต่กว่าจะมาเป็นอาหารให้มนุษย์บริโภคได้นั้นต้องเริ่มที่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ เสียก่อน
แมลง BSF พบได้ตามธรรมชาติ และถูกนำไปใช้ประโยชน์ในหลายประเทศทั่วโลก เนื่องจากคุณสมบัติของความที่เป็นแมลงโปรตีน จึงได้มีการนำไปเลี้ยงสัตว์ โดยใส่ในส่วนผสมอาหารสัตว์ และอาหารสัตว์เลี้ยงในฟาร์ม เพื่อลดต้นทุนวัตถุดิบอาหารสัตว์ที่มีราคาสูง และลดการนำเข้าแหล่งโปรตีนอาหารสัตว์ ทำให้หลายประเทศขยายฐานการเพาะเลี้ยงแมลงชนิดนี้เพื่อการค้ามากขึ้น โดยเฉพาะประเทศในแถบเอเชียแปซิฟิกที่มีความได้เปรียบทางสภาพภูมิประเทศ เช่น ประเทศไทยที่มีการเพาะเลี้ยงมาระยะหนึ่งแล้ว, จีน, เวียดนาม และอินโดนีเซีย
..
จุดเด่นของแมลง BSF
จากข้อมูลการศึกษาวิจัยหลายแห่งได้สรุปคุณสมบัติของแมลงชนิดนี้ว่า มีความปลอดภัย ไม่เป็นทั้งศัตรูพืช หรือพาหะนำโรคสู่คนและสัตว์ และที่สำคัญยังส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมต่ำอีกด้วย อาจจัดได้ว่าเป็นแมลงที่ช่วยสร้างระบบนิเวศที่ดีและตอบโจทย์การลดปริมาณก๊าซเรือนกระจก ยกตัวอย่างเช่น ปริมาณขยะอาหารเหลือทิ้ง (Food Waste) จากแหล่งที่มาต่าง ๆ ในแต่ละวันนั้นล้วนสร้างปริมาณขยะอย่างมหาศาล ส่งผลให้เกิดก๊าซมีเทน (Methane) ขึ้น ซึ่งตัวหนอนแมลง BSF จะเป็นตัวกำจัดขยะอินทรีย์ได้อย่างรวดเร็ว สามารถนำไปใช้เป็นปุ๋ยบำรุงดินต่อได้
ยิ่งไปกว่านั้น ปัจจุบันแมลง BSF ได้รับความนิยมมากในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ ซึ่งตลาดยังคงมีความต้องการและได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ราคารับซื้อแมลงสดสูงถึง 500 บาท ต่อกิโลกรัม
..
แนวโน้มการเติบโตและกฎระเบียบประเทศคู่ค้า
Vantage Market Research ได้วิเคราะห์และคาดการณ์การเติบโตของตลาดแมลง BSF จนถึงปี 2571 ว่า จะมีอัตราการเติบโตเฉลี่ยปีละ 34 % และขนาดตลาดทั่วโลกจะมีมูลค่าถึง 46,200 ล้านบาท ซึ่งถือว่ามีโอกาสเติบโตมากและน่าจับตาทีเดียว โดยเฉพาะอย่างยิ่งโอกาส ความท้าทาย และความเป็นไปได้ของงานวิจัยไทย รวมถึงกลุ่มสตาร์ตอัป (Startup) ไทยด้วย ที่จะศึกษาอย่างจริงจัง ตลอดจนพัฒนาและต่อยอดให้แมลง BSF เป็นแมลงเศรษฐกิจใหม่ เพื่อสร้างประโยชน์ให้แก่ภาคเกษตร เศรษฐกิจ และอุตสาหกรรมไทยต่อไปอย่างยั่งยืน
เมื่อมีการเพาะเลี้ยงแมลง BSF จนผลิตออกสู่เชิงพาณิชย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตลาดส่งออกสำคัญที่มีกำลังซื้อสูง เช่น สหภาพยุโรป (EU) ที่บางประเทศอนุญาตให้แมลง BSF ใช้ในอาหารสัตว์ได้, สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา และญี่ปุ่น ดังนั้น ผู้ประกอบการส่งออกไทยจึงควรต้องศึกษากฎระเบียบและข้อกำหนดของแต่ละประเทศเกี่ยวกับการผลิตและใช้แมลง BSF เป็นอาหารสัตว์หรือส่วนผสมในอาหารสัตว์และอาหารสัตว์เลี้ยงอย่างละเอียดเพื่อมิให้เสียโอกาสทางการค้า นอกจากนี้ยังมีกลุ่มประเทศความร่วมมืออ่าวอาหรับ (Gulf Cooperation Council: GCC) ซึ่งเล็งเห็นว่าเป็นตลาดใหม่ที่ไม่ควรมองข้ามเช่นกัน
..
ตลาดแมลง BSF เป็นทั้งโอกาส ทางเลือกที่น่าสนใจ และกำลังขยายตัว ซึ่งขณะนี้ก็มีผู้ประกอบการรายใหญ่ได้เห็นโอกาสนี้แล้ว แต่คงไม่สามารถรองรับกับความต้องการได้ทั้งหมด ทั้งนี้ หากผู้ประกอบการรายเล็กและกลุ่ม Startup ไทย ต้องการเข้าสู่ตลาดนี้เพื่อประโยชน์ทางธุรกิจ จำเป็นต้องพิจารณาในหลายด้าน เช่น งานวิจัย วงจรชีวิตของแมลง BSF พื้นที่เพาะเลี้ยง วิธีการเพาะเลี้ยง อย่างไรก็ตาม เพื่อช่วยให้เข้าถึงแหล่งข้อมูลได้ง่ายขึ้นสามารถเข้าศึกษาดูงานกับกลุ่มเกษตรกรภาคเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือได้ ซึ่งเป็นแหล่งที่มีการเพาะเลี้ยงและพัฒนาสายพันธุ์อยู่ในขณะนี้
