เชื่อว่าหลายคนคงทราบความหมายและความสำคัญของคำว่า “ซัพพลายเชน (Supply Chain) หรือ ห่วงโซ่อุปทาน” กันแล้ว ซึ่งก็ไม่ใช่เรื่องใหม่ หรือเรื่องที่เพิ่งจะเกิดขึ้น
แต่เหตุผลที่หยิบประเด็นนี้ขึ้นมา เพราะทั่วโลกกำลังตระหนักถึงทิศทางที่จะมุ่งไปสู่ความมั่นคงและความยั่งยืนในอนาคต โดยเฉพาะประเทศไทยซึ่งมีส่วนร่วมสำคัญและได้รับประโยชน์ใน Global Value Chain
:
ถอดรหัส Security
การพัฒนาอุตสาหกรรมไปสู่ความยั่งยืนในรูปแบบของการสร้างความมั่นคงทาง Supply Chain อย่างแท้จริง หรือที่เรียกว่า “Supply Chain Security” ได้นั้น อุตสาหกรรมตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ ต้องมีความเชื่อมโยงกันตลอดทั้ง Supply Chain ฉะนั้นเมื่อเกิดเหตุการณ์ไม่ปกติขึ้นมา จนทำให้ส่วนใดส่วนหนึ่งขาดไปหรืออ่อนแอ ก็ย่อมเกิดปัญหาการหยุดชะงัก (Supply Chain Disruption) ซึ่งจะกลายเป็นความเปราะบางของ Supply Chain ในที่สุด
ยิ่งท่ามกลางบริบทของโลกและตัวแปรหลักสำคัญที่เปลี่ยนไปอย่างขาดความสมดุล ที่เห็นได้อย่างชัดเจน เช่น ภาวะเศรษฐกิจผันผวน วิกฤติขาดแคลนพลังงาน การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ความขัดแย้งระหว่างประเทศมหาอำนาจ ภัยพิบัติธรรมชาติ การขาดแคลนวัตถุดิบ ปัญหาการขนส่งสินค้า การแบ่งขั้วของเศรษฐกิจโลก (Decoupling) อุปสรรคทางด้านกฎหมาย การกีดกันทางกฎระเบียบการค้า และมาตรฐานอุตสาหกรรม ที่เกี่ยวข้องกับความยากง่ายในการประกอบธุรกิจ (Ease of Doing Business) ยิ่งซ้ำเติม Supply Chain ของภาคธุรกิจและภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะกับ SMEs
ทั้งนี้ นายอรุณ เอี่ยมสุรีย์ ประธานคณะทำงาน Supply Chain Security ภายใต้นโยบาย ONE FTI ผนึกกำลังอุตสาหกรรมไทยให้เข้มแข็ง (Industry Collaboration) ในระดับประเทศ ให้ข้อมูลเกี่ยวกับ Supply Chain Security ได้อย่างน่าสนใจว่า
ในภาคอุตสาหกรรมการผลิตมีความซับซ้อนและความหลากหลาย ซึ่งความเชื่อมโยงระหว่างกันตั้งแต่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำกันยังไม่เกิดขึ้นทั้งหมด รวมถึงความพร้อมรับมือกับสถานการณ์ที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต ตลอดจนการจัดการและการปรับตัวอย่างเป็นระบบอีกด้วย ทั้งนี้ ในช่วง 20-30 ปีที่ผ่านมา แม้ว่าไทยจะเป็นฐานการผลิตให้หลายอุตสาหกรรมใหญ่ของโลกอยู่จำนวนมาก ก็เป็นการลงทุนจากต่างประเทศ ตรงกันข้ามกับอุตสาหกรรมไทยที่มีอุตสาหกรรมจำนวนมาก ไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับความเปลี่ยนแปลง หรือสร้างมูลค่าเพิ่มไม่ได้ ก็ล้มหายไป ส่งผลให้ไม่มีการผลิตในประเทศ จนเกิดการนำเข้าสินค้าเพื่อทดแทนของที่เคยผลิตได้ใประเทศ
:
Workshop กำจัดจุดอ่อน
วันนี้โลกกำลังพูดถึงความยั่งยืน (Sustainability) จะทำอย่างไรให้ความท้าทายต่าง ๆ ที่ Supply Chainกำลังเผชิญอยู่นั้น มีความมั่นคงอย่างสมดุล ไม่ว่าจะเป็นการจัดการ Supply Chain จากเดิมที่เน้นการลดต้นทุนเป็นหลัก ไปสู่การจัดการห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain Management) แบบลักษณะเครือข่าย หรือ Network Relation ที่สามารถพึ่งพาได้ในยามวิกฤติ
โดยที่ผ่านมา คณะทำงาน Supply Chain Security ได้มีการจัดทำ Workshop อย่างเข้มข้นร่วมกับกลุ่มอุตสาหกรรมสำคัญ อาทิ ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รองเท้าและเครื่องหนัง สิ่งทอและเครื่องนุ่งห่ม และที่สำคัญคือ ได้มีการประเมิน Supply Chain ของแต่ละอุตสาหกรรมด้วย
สำหรับแนวทางการผลักดันและการขับเคลื่อน Supply Chain เพื่อให้เกิดความมั่นคง มุ่งหวังให้มีการขับเคลื่อน Supply Chain ทั้งในระดับต้น กลางน้ำ และปลายน้ำ โดยเน้นหลักการสำคัญ คือ กลุ่มอุตสาหกรรมจะมีการประเมินตนเอง อีกนัยหนึ่งก็คือ เพื่อเป็นการทบทวนโครงสร้างภายในกลุ่มอุตสาหกรรม (Revisit) ที่ประกอบด้วยสมาชิกที่มีความหลากหลาย ตั้งแต่ผู้นำเข้า ผู้ผลิตสินค้าสำเร็จรูป ผู้ผลิตชิ้นส่วนเครื่องจักรสำหรับการผลิต ได้วิเคราะห์ความเสี่ยง โอกาส ปัญหา และอุปสรรค ที่เกิดขึ้น เพราะถึงแม้ว่าจะอยู่อุตสาหกรรมเดียวกันก็ตาม แต่ความเสี่ยง โอกาส ปัญหา และอุปสรรคย่อมมีความแตกต่างกัน
นอกเหนือจากนี้ ในส่วนของผู้ประกอบการรายเล็กที่มีอยู่เป็นจำนวนมาก จะมีแนวทางการขับเคลื่อนในลักษณะ ดังนี้
- พัฒนาองค์ความรู้และแนวทางการบริหารจัดการ Supply Chain โดยการจัดกิจกรรมเกี่ยวกับ Supply Chain Security Forum & Success Case Sharing เพื่อเผยแพร่และต่อยอดองค์ความรู้ให้แก่สมาชิกกลุ่มอุตสาหกรรม และสภาอุตสาหกรรมจังหวัด
- ส่งเสริมการสร้างตลาดภายในประเทศผ่านตลาดภาครัฐและภาคเอกชน โดยผลักดันการเพิ่มสิทธิประโยชน์การจัดซื้อจัดจ้างภายในประเทศ รวมถึงการต่อยอดการใช้ประโยชน์จาก MiT (Made in Thailand)
:
จริงหรือ ? ที่ Supply Chain จะไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป
มีการคาดการณ์ว่าแนวโน้มและความเปลี่ยนแปลงในการจัดการ Supply Chain ภาคอุตสาหกรรมในอนาคต จะเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ซึ่งในมุมมองของภาคอุตสาหกรรมมีด้วยกัน 3 มิติ ดังนี้
- มิติด้านภาษี การรวมกลุ่มเศรษฐกิจเพื่อลดอุปสรรคทางการค้าระหว่างกัน จะเน้นการทำข้อตกลงเขตการค้าเสรี (Free Trade Area: FTA) ในลักษณะทวิภาคีมากขึ้น ดังนั้น ประเทศที่มี FTA จำนวนมากกว่าจะได้เปรียบด้านโอกาสทางการค้า รวมถึงลดความเสี่ยงด้าน Supply Chain
- มิติด้านมาตรการทางค้า กลยุทธ์การกีดกันทางการค้าที่แต่ละประเทศมีการนำมาตรการกีดกันทางการค้าที่ไม่ใช่ภาษี (Non- Tariff Barriers) มาเป็นเงื่อนไขทางการค้ามีมากขึ้น เช่น มาตรฐานสินค้า มาตรการสิ่งแวดล้อม เป็นต้น ทำให้การผลิตสินค้าเพื่อส่งออกมีต้นทุนเกิดขึ้น ส่งผลให้บางอุตสาหกรรมย้ายฐานการผลิตไปยังประเทศที่มีมาตรการกีดกัน
- มิติด้านเศรษฐกิจระหว่างประเทศ จากปัญหาภูมิรัฐศาสตร์ที่ยังยืดเยื้ออยู่ในปัจจุบัน เช่น สงครามการค้า (Trade War) สงครามรัสเซีย-ยูเครน เป็นต้น สร้างความเปราะบางต่อเศรษฐกิจและการค้าโลก ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อระบบการจัดการและการหยุดชะงักของ Supply Chain ในระยะยาวได้
:
ความร่วมมืออย่างลึกซึ้งจากหลายส่วน
การขับเคลื่อน Supply Chain นอกจากจำเป็นต้องได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภายใน
สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (ส.อ.ท.) แล้ว ยังจะต้องอาศัยการบูรณาการจากหน่วยงานภาครัฐ เช่น สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (BOI) ในการสนับสนุนการลงทุนใน Supply Chain ที่มีความอ่อนไหว การตรวจติดตามมาตรฐานสินค้านำเข้าที่ไม่มีคุณภาพผ่านกลไกของสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงพาณิชย์ ให้ผลักดัน FTA กับกลุ่มประเทศเป้าหมาย ตลอดจนหน่วยงานภาครัฐอื่น ๆ ที่พิจารณาประเด็นผลกระทบต่อต้นทุนการผลิตในทุกมิติ ล้วนมีส่วนสนับสนุนการยกระดับขีดความสามารถในการแข่งขันของภาคอุตสาหกรรม และสร้างความมั่งคงทางด้าน Supply Chain
:
โลกในวันข้างหน้ายังมีความซับซ้อน ความเสี่ยง และความท้าทายรออยู่ ดังนั้น การมอง Supply Chain จึงต้องมองในระยะยาวและก้าวไปอย่างมั่นคง ควบคู่กับการบูรณาการจนเกิดเป็นการทำงานร่วมกัน เพื่อลดความเสี่ยงและทำให้การบริหารจัดการ Supply Chain มีประสิทธิภาพและเกิดความยั่งยืน
